logo tekst 6     

Politika Evropske unije prema zemljama zapadnog Balkana je definisana u okviru Procesa stabilizacije i pridruživanja (PSP) koji je Evropska komisija pokrenula u maju 1999. godine. Na zagrebačkom Samitu u novembru 2000. godine, na sastanku vođa iz EU i iz zemalja zapadnog Balkana, ovaj region je potvrdio svoje jasno opredjeljenje za Proces stabilizacije i pridruživanja. Odgovarajući na ponudu EU u smislu prospekta za članstvo, te pomoći da se to i postigne, BiH se obavezala da će ispoštovati dogovorene političke i ekonomske kriterije.

Uslove generalno poznate kao kopenhagenški kriteriji je usaglasilo Evropsko vijeće u Kopenhagenu 1993. godine i oni podrazumijevaju:

  • Političke kriterije: stabilne institucije koje garantuju demokratiju, vladavinu zakona, ljudska prava i poštivanje/zaštitu manjina;

  • Ekonomske kriterije: operativna tržišna ekonomija sposobna da se nosi sa konkurencijom i tržišnim snagama u EU;

  • Kapacitete za preuzimanje obaveza koje sa sobom nosi članstvo u EU, uključujući i poštivanje ciljeva političke, ekonomske i monetarne unije.

U svojoj suštini, PSP služi kao okvir za pregovore između EU i zemalja zapadnog Balkana sve do njihovog eventualnog pridruživanja. Kao takav, PSP ima tri cilja:

  • stablizovanje zemalja i ohrabrivanje njihove tranzicije u tržišnu ekonomiju;

  • promovisanje regionalne saradnje;

  • pripremanje za eventualno članstvo u EU.


Snažno se ohrabruje bliskija saradnja između zemalja u regionu, naročito u vidu sklapanja sporazuma o slobodnom trgovanju i intenzivnijem sarađivanju na pitanjima carina i povratka izbjeglica.

PSP je progresivno partnerstvo u kome EU svakoj zemlji nudi mješavinu trgovinskih koncesija (Autonomnih trgovinskih mjera), ekonomske i finansijske pomoći (IPA programi) i ugovornih odnosa (Sporazumi o stabilizaciji i pridruživanju). Ostvarivanje napretka u PSP-u vodi ka uspostavi ugovornog odnosa između zemlje i EU poznatog pod nazivom Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP).

Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju

Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) je instrument kojim se obezbjeđuju, na sličan način kao što je to bio slučaj sa Evropskim sporazumima za zemlje kandidate iz Srednje Evrope, formalni mehanizmi i usaglašena mjerila koje EU omogućavaju da zajedno sa Bosnom i Hercegovinom radi na njenom približavanju standardima Evropske unije.

Potpisavši SSP, BiH je stupila u ugovorni odnos sa EU i prepoznala značaj približavanja postojeće BiH zakonske regulative regulativi Evropske zajednice i njene efikasne primjene.

Od potpisivanja SSP-a, BiH institucije su obavezne osigurati da se postojeći i budući zakoni postepeno usklađuju sa pravnom stečevinom Zajednice (acquis). Jednako tome, BiH institucije su obavezne osigurati i da se postojeći i budući zakonski propisi ispravno primjenjuju i poštuju.

SSP jasno reguliše da približavanje domaćih zakonskih propisa propisima Evropske zajednice počinje od dana potpisivanja SSP-a, da bi se vremenom proširilo i obuhvatalo sve elemente pravne stečevine Zajednice (član 70 SSP-a) do okončanja šestogodišnjeg prijelaznog perioda.

Prema odredbama SSP-a, Vijeće za stabilizaciju i pridruživanje nadzire provedbu Sporazuma i daje preporuke o sljedećim koracima u PSP-u.

U ranijim fazama provedbe SSP-a, proces približavanja zakona mora biti usmjeren na suštinske elemente regulative koja se odnosi na interno tržište, kao i na oblasti u vezi sa trgovinom. U kasnijim fazama, BiH je dužna fokusirati se i na preostale dijelove pravne stečevine.

Približavanje zakona će se vršiti na osnovu plana integrisanja koji tek treba da usaglase Evropska komisija i BiH. Ovim ključnim dokumentom bi se trebale jasno utvrditi nadležnosti i obaveze svih nivoa vlasti u odnosu na usklađivanje zakonske regulative sa EU.

Izrada ovakvog plana integrisanja za BiH tek treba da se desi.

Osnovni elementi SSP-a su:

  • promovisanje slobode kretanja roba;

  • stvaranje učinkovitih institucija;

  • razvoj tržišne ekonomije;

  • smanjenje kriminala i korupcije;

  • promovisanje reforme visokog obrazovanja;

  • razvijanje demokratije, ljudskih prava, i nezavisnih medija;

  • poboljšanje transportne infrastrukture u regionu.


Mehanizmi SSP-a prioritet daju reformama i oblikuju ih u skladu sa EU praksom, oni pomažu iznalaženje rješenja za postojeće probleme i nadziru njihovu realizaciju. Efikasna provedba SSP-a je preduslov da bi EU radila bilo kakvu dalju procjenu prospekata zemlje za članstvo.

U periodu između potpisivanja SSP-a i njegovog stupanja na snagu, odredbe Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju koje se tiču trgovine i trgovinskih pitanja se uređuju kroz Prijelazni sporazum koji je stupio na snagu 30.06.2008. godine. U skladu sa Sporazumom, ustanovljena su sljedeća ključna tijela za komunikaciju i pregovore između institucija BiH i EU:

  • Prijelazni odbor;

  • Pododbori za:

-trgovinu, industriju, carine i oporezivanje;
-poljoprivredu i ribarstvo;
-interno tržište i konkurenciju;
-ekonomska i finansijska pitanja i statistiku;
-inovacije, informacijsko društvo, socijalnu politiku i zdravstvo;

-prijevoz, energetiku, zaštitu životne okoline i regionalni razvoj.

Poslije svakog sastanka zajedničkih SSP tijela EU i BiH, usaglašava se zapisnik sa sastanka i izdaje zajednička izjava u kojoj se navode utvrđene preporuke i donešene odluke.

Evropsko partnerstvo

Pored SSP-a i Prijelaznog sporazuma, EU ima još jedan izuzetno bitan strateški okvir za zemlje PSP-a a to je Evropsko partnerstvo (EP). Evropsko partnerstvo je ključni dokument na osnovu kojeg se mjeri napredak u procesu pridruživanje EU. Izrađuje ga Evropska komisija a usvaja Vijeće Evropske unije, a se njime pred zemlje potencijalne kandidate postavljaju jasne smjernice i kratkoročni i srednjeročni prioriteti u pogledu reformskih procesa.